Ямарваа нэгэн бүтээл гэдэг хүний оюун ухаанаас урган гарахдаа тухайн хүний сэтгэл зүрхний чинадад байсан гэрэл гэгээ, уй гуниг хийгээд сэтгэл хөлдөл гээд хүний эмзэгхэн хөндүүрт байж болох бүхнийг аван гардаг гэж би боддог. Иймээс ч аливаа нэгэн бүтээл хийж байгаа хүн, уран бүтээлчийг би хайрладаг, Түүнийг бас азтай гэж боддог. Учир нь сайн муу алин боловч сэтгэлийн хөдлөлөө шар айрагны мухлагт биш, шөнө дундын гудамжинд нударган зодооны дунд биш, бүтээлээрээ тайлж байгаа тэр эрхэм азтай. Иймээс л хэний ч бай эрхэм таны ч бай сэтгэл зүрхний гүнээс гарсан юм бүхэн үнэтэй. Бүтээлийг үнэлдэггүй цаг үед амьдарч байгаадаа, хүнийг хайрладаггүй нийгэмд өөрөө ч, үр хүүхдээ ч өсгөж байгаадаа гутрах юун. Нэгэн цагт Ороосын яруу найрагч Цветаева "-Бичицгээ....харагдаж байгаа бүхий л зүйлийнхээ тухай, хана туурга хаа сайгүй бичицгээ" хэмээн уулга алдан хэлсэн байдаг. Амьдрал угаасаа л ийм шаналах хэрэггүй....Энд тавьсан нийтлэлүүд хийгээд шүлгүүд минь түүгээр ч зогсохгүй өөрийн бус бусдийн хөдөлмөр шингэсэн гэрэл зургууд, уран зургуудыг ч сэтгэл зүрхнийхээ гүнээс танд зориуллаа. Таны энэ агшны сэтгэгдэлд нийцэх болтугай.
Монголын кино урлагт сүүлийн хэдэн жилд хийгдээгүй нэгэн төрөл бол Баримтат уран сайхны кино юм. Өргөн хүрээтэй, урт удаан хугацааны судалгаа, баримт дээр тулгуурлан хийгддэг, дээрээс нь уран сайхны аргаар үйл явдлыг амьдруулдаг гээд энэ төрөл нилээд хүч хөдөлмөр, цаг шаардсан ажил байдаг нь ойлгомжтой. Тун удахгүй нэгэн шинэ баримтат уран сайхны кино дэлгэцэнд шилжих гэж байна. Энэ бол Найруулагч Баярын Барон Унгерны тухай өгүүлсэн “Зөвхөн намайг үхсэний дараа” нэртэй кино юм.
Польшийн эрдэмтэн Оссендовскийн бичсэн ”Хүн араатан бурхад” номоос сэдэвлэн хийсэн энэ кинонд нэрт эрдэмтэн Оссендовский Хүрээнд Баронтой хамт өнгөрүүлсэн 9 хоногийн тухай өгүүлдэг. Энэ үйл явдлаар дамжуулан Барон Роман Федорович Унгерн Фон Штернберг гэж чухам хэн байсан, ялсан талын бичсэн түүхэнд өгүүлсэнчлэн алуучин, тонуулчин, хүчирхийлэгч байсан уу аль эсвэл дэлхийн нэртэй эрдэмтэдийн судалгаан дээр нотлон өгүүлсэнчлэн Чингис хааны дараах хүчирхэг Монгол улсыг байгуулна хэмээн дорно зүгрүү сэтгэлийн дуудлагаар ирсэн язгуурын угсаатан байв уу гэдгийг харуулахыг зорисон байна. Киноны зураг авалт Швецари, Герман, финлянд, Оху, Польш, Монголын газар нутагт явагдсан бөгөөд гол дүрүүдэд ОХУ-ын Иркутск хотын драмын театрын жүжигчид оролцон тоглосон юм. Кинонд Барон Унгерны үр хойчис болох өнөө хир Швецарь Финляндад амьдарч байгаа Унгерн Фон Штербергийнхэн болон, ОХУ, Польш, Финляндын түүхч эрдэмтэд оролцсон байна. Түүх гэдэг ямагт үнэн мөнөөрөө бичигддэггүй гэдгийг бид ардчлал хөгжсөн сүүлийн хорин жилийн хугацаанд сайн мэдэх болсон. Дөнгөж зуун жилийн өмнө болж өнгөрсөн Барон Унгерны тухай битгий хэл Их эзэн чингис богд хаанаа хүртэл эзэрхийлэн түрэмгийлэгч харгис хаан гэж ойлгож явсан гунигтай түүх бидэнд бий.
Labels: Мэдээ
нарыг нар гэж хэлээд тамын ёроолд уна
Там гэдэг чинь бидний газар ээж юм шүү
Тамын зовлог гэдэг чинь хүний л зовлон юм шүү
Үнэн гэдэг энэ амь гашуур сэмбэрүү
Үр нь боловсорч дуустлаа хичнээн хүнийг тарчилгав даа