Аавын охин
Тэд яг бие биенийхээ өөдөөс харж зогсоно. Хоорондоо усны дусал шиг адилхан эрэгтэй эмэгтэй энэ хоёр хүнийг ямархан хувь тавилангийн салхин тусгаарлан байгаад энд уулзуулсан юм болоо. Хажуугаар өнгөрөх автобусны сигнал үглэн гинших мэт тэсэхүйяа бэрхийг авч ирэн цаашлана. Хөл хөдөлгөөн ихтэй явган хүний замаар яарсан, сандарсан, аль эсвэл хийх зүйлээ олж ядсан гээд олон хүмүүс хөлхөн өнгөрдөг. Зөрж өнгөрч байгаа хүмүүсийг хэн болохыг мэдэхгүй шиг тэд бас бие биенээ сайн мэдэхгүй. Гагцхүү нэг нь л энэ хүн миний аав гэдгийг яг таг мэдэж байлаа.
-Би тантай уулзах гэсэн юм
-Чи чинь хэний хүүхэд билээ?
-Та танихгүй байна уу? Би таны охин чинь байна. Гэрлээ ингэж хэлэхдээ хоолой нь үл ялиг чичигч, зүрх нь хүчтэй булгилж байлаа. Хорин хоёр жилийн хүлээлт, хорин хоёр жилийн аав гэж дуудах хүсэл нь түүнийг энд авч ирсэн юм. Яагаад ч юм аавынхаа тухай ээжээсээ асуусаар байгаад залхааж гүйцсэн, уулзах гэж яарч хүсч байсан хүн нь өөдөөс нь хараад зогсож байгаа нь худлаа ч юм шиг, тэгээд ч уулзах газраа олсон юм шиг олон шуугисан автобусны буудал дээр байхдаа яахав дээ. Тэрээр аавтайгаа уулзах тэр мөчийг сэтгэлдээ төсөөлөх болсоор удсан билээ. Яг үнэндээ ааваа гэж дуудаж байсан өдөр хоногууд түүний амьдралд бараг байхгүй. Бага насны бүдэгхэн дурсамжинд нь амилан ирсэн аав гэдэг тэр хүний тухай бүүр түүрхэн санагддаг ч яг тийм ийм гээд оноогоод хэлчих дүр төрх үлдээгүй юм. Харин тэрээр өөрийн аавийг энэ хүн мөөн гэж яг таг мэдэх болсны учир нь нэгэн явдалаас улбаатай.
Сургуулийн цайны газарт найзуудтайгаа дугаарлан зогсож байсан үед ард нь нэг хүн ирж зогссон юм. Араас халуу төөнөн яг л халуун зуух шарж байгаа мэт мэдрэмж түүнд төрж амьсгал нь мэдрэгдэх шиг болсон. Эхэндээ ямар ойрхон зогсдог юм бэ хэмээн дургүйцэн бухимдангуйгаар эргэж харахдаа цочиод хэсэгтээ л таг болчихсон юм. Яг өөртэй нь адилхан, өөрийгөө тэр мэднэ. Өглөө болгон толинд хардаг өөрийнхөө дүр төрхийг, өнгө оруулан засч гооддог царай зүсээ эмэгтэй хүн сайн мэднэ. Өөрийнх нь толинд хардаг тэр дүр төрх яг ард нь өөдөөс нь хараад зогсож байлаа. Гэрлээ ургаш хараад хэсэг учраа олохгүй мэнэрэн байснаа дугаарлахаа больж өмнөө зогсож байсан найз охиндоо миний толгой эргээд байна найз нь сууж байя гэж хэлээд зоогийн газрын ширээний ард сандал дээр очиж суулаа. Нөгөө хүнийг харц салгахгүй араас нь харсаар. Өндөр янхигар биетэй, царай зүс дотно сайхан, яг өөр шиг нь жижигхэн хирнээ цанаа л сайхан нүдтэй, эмэгтэй хүнд л баймаар жирэвгэр хөмсөгтэй, сахлаа үл ялиг ургуулсан, жигд цэвэрхэн хувцасласан, үнэртэй усны ч юм уу нэг л сайхан дотно үнэр сэнгэнүүлсэн тэр хүнээс харцаа салгаж чадахгүй байлаа. Хэлж ярихыг нь үйл хөдлөлийг нь тэр нэг нэгэнгүй харсаар. Тэр ямар ч гэсэн аавтай гэдгээ мэднэ. Нэрийг нь мэднэ. Хөдөлж ярьж байгаа нь. Баруун хөлөн дээрээ тулж зогсон зүүн хөлөө сэгсэрч байгаа нь яг мөн. Гэрлээ бас баруун хөлөөрөө тулаад зогсохдоо зүүн хөлөө сэгсэрдэг зуршилтай. Найзууд нь ч энэ занг нь мэдэх тул түүнийг шоолдог байлаа. Харин тэр мөчид хамт явсан уу нэгэн хүн аавынх нь араас Дорждэрэм гуай хэмээн дуудсаныг сонсоод тэр мөн гэж өөртөө чангаар хэлсэн юм. Тэр үед яагаад ч юм уулзаж чадаагүй өнгөрсөн нь балмагдсан, ичсэн, за тэгээд гомдсон гээд өөр ямар ч шалтгаан байж болох.
Гэрлээгийн аавын тухай дурсамж тун бага. Ямартаа л өөрт нь сайхан загнасан хүнийг ааваа гэж дуудахад тэр бэлэн байдаг байлаа. Харин дараа нь тэр хүний араас дагаж явсаар асууж сурагласаар сургуулийнх нь ойрхон байдаг нэгэн сургуульд багшилдаг болохыг нь мэдэж авсан билээ. Тэгээд ч зогсохгүй ээжээс нь хойш олон эхнэр авсан ч дандаа бүтэлгүйтэж салж сарнисан, олон өнчин хүүхдийг үлдээсэн гээд аавынхаа тухай олж мэдсэн бүхнээ тэр ээжээсээ тас нууж байсан юм. Ээж нь яагаад ч юм аавынх нь тухай дурсан ярих дургүй байсан.
Гэрлээ аавынхаа дандаа явдаг замыг сайн мэднэ. Завсарлагаанаар сургуулийн цайны газарт аав нь орж ирэн халуун хоол оочлон хөлсөө гарган сууж байхыг нь тэр далдаас хардаг.
-Хөөрхий дөө аав минь ядарч яваа юм болов уу даа дэргэд нь байж аяга шөл ч болов хийж өгөх боломж байхгүй хэцүү юм даа, хувцас нь жаахан үрчийчхээ юу даа индүүдэж өгөх хүүхэдгүй л яваа юм байх даа гэж таарах болгондоо л аавыгаа харан ямар нэгэн зүйлийг бодон баярлах, өрөвдөх сэтгэл зэрэг төрдөг байсныг нуух юун. Харин тэр аавтайгаа уулзах зоригоор л ямагт дутуу бас бэлтгэлгүй явдаг байлаа.
Харин удаан бодсоны эцэст нэгэн өдөр зориг гарган аавтайгаа уулзахаар шийсэн нь түүнийг энд авч ирсэн юм.
-Чи чинь хэний хүүхэд билээ?
-Танихгүй байна уу? Би таны охин байна. Гэрлээгийн хоолой үл ялиг чичирч байсан ч удаан бэлдсэн болхоор өөртөө итгэлтэйгээр энэ үгийг хэлсэн юм.
Дорждэрэм үл ялиг гайхсан янзтай Гэрлээг ширтэн байснаа гайхсан, ичсэн өнгөөр дахин лавлах нь:
-Хэний хүүхэд гэнээ?
-Би таны хүүхэд. Таны охин байна аав аа. Тантай уулзах гэж би яасан их хүлээв ээ... хэмээгээд цааш дуржигнуулах гэтэл:
Чи хэнийх нь хүүхэд вэ?
-?
Ээжийнхээ нэрийг хэл дээ, хэнийх нь хүүхэд вэ. Тийм ээ тэр олон хүүхэдтэй. Олон ч эхнэрт хүүхдээ үдээж олон ч хүүхдийг өнчрүүлэн орхисон нэгэн байлаа.
-Ээж чинь хэн бэ? Ээжийнхээ нэрийг хэл дээ. Гэрлээд үнэхээр утгагүй санагдлаа. Тэр аавдаа хэлэх гэж энэ үгсийг сэтгэл догдлон бэлдэж байхдаа хариу юу гэж хэлэх бол гэж олон хоног догдлон бодсон.
–Өө миний охин чи юу? Аав нь чамтай уулзахыг хичнээн их хүлээв ээ хэмээгээд цээжиндээ нааж үнсэх байх, аль эсвэл харж харж байснаа надтай ямар адилхан юм бэ гээд нэгийг бодон нүдэнд нь нулимс цийлэгнэх байх гэж олон янзаар төсөөлөн бодохдоо жаргалтай байсан юм. Харин саяын асуултанд юу гэж хэлэхээ ч мэдэхгүй байлаа. Балмагдсандаа ээжийнхээ нэрийг хэллээ. Тэр ээжийнхээ нэрийг хэлчихээд ичсэндээ, гомдсондоо буцаад гүйчихмээр л байлаа. Гэвч тэр зогсож байгаа газраа бөх бат, чанга зогсож үлдэхийг хүсч байлаа. Ингээд л явчих юм бол аавтайгаа дахин хэзээ ч уулзаж чадахгүй шүү дээ гэж тэр айж байсан юм.
- Аа чи тэрний хүүхэд байсан юм уу? Өвөө чинь үхээгүй юу? Гэж асуулаа. Гэрлээ юу гэж хариулахаа мэдэхгүй зөвхөн шанааных нь судас гүрэлзэж байлаа. Тэрээр үргэлжлүүлэн өвөө чинь үхсэн бол надад ямар сайхан мэдээ байх вэ? Тэр хөгшинийг нас барахыг би үзэхгүй нь л дээ гэж хэлээд алсыг ширтэх нь тэр. Гэрлээд буцаад гүйх сэтгэл үгүй болчихсон байлаа. Одоо түүний эргэлзээ арилж, тэр аавыгаа хүсэх биш харин хэн байсныг нь мэдэх шиг боллоо. Гэрлээ өвөөдөө хамгаас их хайртай. Аавгүй өссөн тэрээр өвөөгөөрөө овоглож өнөөдрийг хүртэл бүтэн нэртэй дуудуулж яваа. Өвөөгийн хайр халамж аавыг нь орлох болсоор энэ олон жилийг үдсэн билээ. Тэрээр сэтгэлдээ аавыгаа уучлахыг хүсч байлаа. За яахав хадам хүргэний асуудал байсан биз дээ би л аавыгаа олсон бол болоо гэж...
- Чиний эх чинь ямар сайндаа л надад хаягдах вэ дээ. Хормойгоо чирсэн юм. Чи эх шигээ хүүхэд цувуулсан л амьтан болох биз хэмээхэд Гэрлээгийн эргэлзээ бүрмөсөн арилж аавыгаа үзэн ядаж эхэллээ. Тэр жаахан охин шиг нүүрээ дараад гүйгээд явчихсангүй. Харинчиг нэр төрөө хамгаалах, ээж өвөөгөө хамгаалах хатуугаас хатуу шийдвэр, шийдэмгүй үгс түүний тархи толгойруу урсаж байлаа. Одоо энэ хүнийг хайрлахгүй байж болно. Энэ бол олон эмэгтэйн зүрхийг шархлуулж олон хүүхдийн элэгийг харлуулсан өөдгүй амьтан гэж тэр бодлоо.
-Чи юу гэнээ. Миний өвөөг бас ээжийг минь доромжилдог чи хэн юм бэ. Чам шиг эцэгийг би мэдэхгүй. Энэ олон жил зөвхөн чамтай уулзахыг тэсэн ядан хүлээж байсандаа гутарч байна. Гэрлээ хамаг байдаг чадлаараа хашигч байлаа. Хажуугаар өнгөрсөн хүмүүс эргэж харан байсныг ч, автобусны чихэнд чийртэй сигналыг ч, энэ орчлонгийн өөр ямар нэгэн чимээ шуугианыг тэр анзаарах тэнхэлгүй байлаа. Нүүр нь минчийтлээ улайж нулимс нь сад тавьж байлаа.
-Чи бол миний аав биш. Чи бол хэн ч биш, чи өөдгүй адгийн шаар, чи өөрөө хурдан үхэхгүй яасан юм бэ....тэрээр энэ үгсийг урд нь хэнд ч хэлж байгаагүй, тэр бүү хэл төрсөн аавдаа ийм үг хэлнэ гэж төсөөлж ч байсангүй. Гэрлээ ийн хашгирсаар цааш гүйхдээ ганцаар үлдсэн аавыгаа эргэж ч харахыг хүссэнгүй. Тэр хаашаа ч гүйж байгаагаа мэдэхгүй гүйсээр л байлаа. Түүний гутлын өсгий хугарч өвдөгөөрөө зогтуссан боловч гутлаа тайлж шидчихээд цааш гүйлээ.
Энэ явдлаас хойш тэр аавынхаа тухай ахин бодоогүй юм. Гэрлээгийн насан дээр эр хүнд дурлаад л ингэж шаналж бэтгэрч уулзахыг хүсдэг бол тэр аавтайгаа л уулзахыг мөрөөдөн өөрийг нь шохоорхож байсан залуусыг ч анзаарахгүй өнгөрч байсым. Түүний сэтгэлийн шарх бүрэн аниагүй л байлаа. Гэрлээгийн бүүр түүрхэн ой тойнд нь аавынх нь тухай бага насных нь тухай эвгүйхэн дурсамжууд байдаг ч тэр хүний л үр юм хйоно уучлан байсан юм. Тэр дурсамжуудаа эргээд бодохнээ аавыгаа зөвтгөх зүйл үгүй мэт. Бага насных нь мэдээ орсон цаг, хүндхэн өдрүүдийн дурсамж дэндүү гунигтай. Аав нь согтуу ирж ээжид нь агсан тавина. Галзуу бар шиг агсарч гарах аавынх нь гар хөлийн дороос ээж нь хутга шөвөг гээд л хамаг юмаа нууж далд хийдэг байлаа. Нэгэн удаа дөнгөж төрсөн жаахан дүүг нь ханаруу савахад Гэрлээ байдаг хурдаараа өмнүүр нь орж дүүгээр шүүрэн авч байсан удаатай. Харанхуй шөнөөр ээжтэйгээ хамт жаахан дүүгээ тэврэн ааваасаа зугтан байхдаа хөл нь өвдөж байсан ч ёо гэж хэлж ээжийгээ зовоохгүй юм сан гэж болож гүйхээрээ алхаж байсан удаа олон билээ. Гэлээ ч Гэрлээ бүхнийг уучилсан байсан юм. Олон шуугисан автобусны буудал дээр аавынхаа өөдөөс зориг гарган очих хүртэл тэр аавыгаа уучилсан, уучлахаар барах уу бүр хамгаас сайн хүн гэж зүрхэн дотроо зөвтгөн бодсон байсан юм.
Одоо тэр бүхэн утга учиргүй мэт... тэр явдалаас хойш хэдэн жилийн дараа Гэрлээ аавынхаа нас барсан тухай олж мэдсэн билээ. Энэ тухай ээждээ хэлтэл ээж нь тэр хүний тухай ахиж ярихгүй байхыг хүссэн юм. Аав нь хэд хэдэн хүнтэй амьдарч байгаад салсан. Үр хүүхэд байгаа ч өөрийн буруугаас холдсон. Эцсийн эцэст гэр орон ч үгүй байсаар сургуулийнхаа хонгилд нэгэн өрөөнд хөөгдөн барин амьдарч байгаад нас барсан байлаа. Насныхаа эцэст ганцаар үлдэхээс айсан уу нэгэн хүүг өргөж авсан гэх боловч одоо тэр хүү хаана явдагийг хэн ч мэдэхгүй.
Гэрлээ хүнтэй гэрлэж сайхан охинтой болсон. Амьдрал нь аз жаргалтай ч хааяахан тэр явдалыг дурсан санаа алдах нь бий. Өглөө болгон толинд харахдаа өөртэйгээ адил тэр хүн өөдөөс нь хараад байхаар нь өөрийгөө өөрчлөх гэж нүдэндээ хүртэл давхраа хийлгэсэн. Гэлээ ч аавыгаа санах үе бий. Гэрлээтэй уулзах тэр мөчид аав нь өөрийн тогтсон гэр орон ч үгүй мөнөөх л сургуулийнхаа хонгилын умгархан өрөөнд амьдарч байсныг тэр олж мэдсэн. Яагаад өөрийг нь тэгтэл түлхэж охиноо гээгүй юм бол. Гэрлээ энэ л асуултын хариуг олох гэж олон жил өвчүүн цаанаа хөндүүртэй явсан билээ. Магадгүй аав нь өөрийн буруугаас олсон эмгэнэлт амьдралаа охиндоо харуулахгүй гэсэндээ юу, аль эсвэл энэ хүүхдийг өөрийн зовлогоор ахин зовоогоод яах вэ гэсэндээ юу, амьдарч байгаа тэр л амьдралаасаа ичсэндээ юу. Аавынхаа тухай уучлан бодох агшин зуурын ийм бодлууд л Гэрлээд аавыг нь цагаатгасаар ирсэн билээ.
Тэр бурханд сүсэгтэй. Зөв явдалтай, сайхан сэтгэлтэй, дорой нэгнийг өрөвдөн хайрлах дуртай. Нас барсан хүний араас буян үйлдэх нь хойдын амьдралд нь хэрэгтэй хэмээн боддогоос тэр хүний араас хааяахан сайныг хүсч зул өргөх нь бий.
Тэр нэгэн өдөр аав нь сайн уу, миний охин гээд тэвэрсэн бол, тэр нэгэн өдөр л аав нь охин минь аавдаа ир гээд хэлчихсэн бол, үгүй ядахдаа л өдөөс нь инээчихсэн бол Гэрлээ аавынхаа тухай өнгөрсөн бүхий л дурсамжуудаа мартаж сайнаар сайхнаар төсөөлөх байлаа. Дахин уулзахгүй байсан ч хамаагүй. Хүний өнгөрсөн амьдралын үйл олон алдаатай зүйлийг ганцхан зүйлээр л цайруулж засарлаж, бүр байгаагүй юм шигээр өөрчилж болдог билээ. Тэр үе бол Гэрлээгийн аавтайгаа эхний бөгөөд эцсийн удаа уулзсан уулзалт байсан юм. Тэр үед л ганцхан тэр үед л аав нь охиноо гэсэнсэн бол өнчин өссөн хөөрхий охин элэг бүтэн үлдэх байсан юм. Амьдралын өдөр хоногийн эргүүлгэнд алдаж онох олон тавилангийн дунд аав охин хоёр ахин уулзаагүй юм.

Б. Сарантуяа